Wiele dzieci dotkniętych różnym rodzajem niesprawności uczy się w swojej macierzystej szkole razem z pełnosprawnymi rówieśnikami. I to nie tylko w klasach integracyjnych, ale także w zwykłych klasach szkolnych. Włączenie się dziecka niepełnosprawnego w społeczność klasy szkolnej bywa zwykle trudne i wymaga podjęcia przez nauczycieli odpowiednich działań wychowawczych. Oddziaływania te z jednej strony nastawione być powinny na rozwijanie i wzmacnianie pozytywnego stosunku i zachowania rówieśników z klasy wobec niepełnosprawnego dziecka, z drugiej -na wzmacnianie poczucia wartości u dziecka niepełnosprawnego oraz jego motywacji i umiejętności nawiązywania i utrzymywania kontaktów z rówieśnikami.
Częstym przypadkiem są zaburzenia ruchowe u dzieci. Zaburzenia rozwoju ruchowego dziecka muszą być traktowane inaczej niż u człowieka dorosłego. Gdy dorosły w skutek choroby czy urazu doznaje uszkodzenia sfery ruchowej, jego rozwój poznawczy, relacje uczuciowe, zdolność nawiązywania kontaktów społecznych są już ukształtowane, a zatem zaburzenia ruchowe pozostają na ogół izolowane.
Inaczej jest u dziecka. Jego rozwój ruchowy jest ściśle związany z całokształtem rozwoju w jego aspekcie poznawczym, emocjonalnym i społecznym.
W procesie rozwoju ruchowego można zaobserwować różnego typu zaburzenia. Przykładem mogą być zaburzenia koordynacji ruchowej. Przy tego typu zaburzeniach dziecko wykonuje dobrze poszczególne akty ruchowe, ale nie potrafi powiązać ich w harmonijną całość. W konsekwencji mogą występować trudności w automatyzmie ruchowym.
Brak koordynacji ruchowej może dotyczyć dużych grup mięśni i wówczas dzieci mają trudności w prawidłowej lokomocji, co ujawnia się np. podczas nauki jazdy na rowerze, nauki pływania czy innej podobnej sprawności ruchowej, w której nie wystarczy prawidłowe wykonanie pojedynczego ruchu, ale należy skoordynować go z innymi. Są to dzieci określane jako niezgrabne, a ich nauka sprawności sportowych łączy się często ze zniecierpliwieniem dorosłych, wyśmiewaniem rówieśników, poczuciem gorzkiej porażki samego dziecka.
Brak koordynacji ruchowej może dotyczyć także małych grup mięśni, a więc czynności manualnych. Konsekwencją może być obniżony poziom takich umiejętności, jak: rysowanie, lepienie, wycinanie oraz pisanie.
Zakłócenie rozwoju czynności manualnych nie pozostaje bez wpływu na funkcjonowanie dziecka w szkole. Brzydkie pismo nierzadko jest powodem obniżenia stopni w szkole. Karzące zachowania dorosłych staja się przyczyną niepokoju i emocjonalnego napięcia dziecka. Porównanie swoich niezgrabnych liter z tymi jakie potrafią napisać koledzy, wypadające, co oczywiste, na niekorzyść dziecka z opóźnieniem ruchowym, może wywołać nie tylko poczucie bezradności, ale także rezygnacji z poprawnego wykonania zadania.
Równie często występującymi zaburzeniami jest obniżenie precyzji ruchów. Precyzja wykonanego ruchu zależy od dokładności motorycznej organizmu, a także od chwilowego stanu psychicznego osoby działającej. Dzieci z tego typu trudnościami wiele wysiłku wkładają w wykonanie zadania, np. odwzorowanie szlaczka, napisanie literki i jak mierne rezultaty osiągają. Na podkreślenie zasługuje fakt, że dzieci te naprawdę bardzo starają się dobrze wykonać zadanie.
W rozwoju ruchowym dziecka podobnie jak w innych zakresach jego funkcjonowania, zainteresowanie wykonaną przez dziecko czynnością, sensowna pomoc, cierpliwość, pełnią bardzo ważna funkcję w osiąganiu kolejnych etapów rozwoju.
Ważnym zadaniem nauczyciela jest obserwacja wzajemnych stosunków i zachowań między dziećmi pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi. Nauczyciel winien wyjaśnić dzieciom pełnosprawnym przyczyny obniżonej sprawności dzieci niepełnosprawnych. Informuje je o pewnych trudnościach tych dzieci i potrzeby pomocy im oraz w jakich sytuacjach i w jaki sposób możemy im tej pomocy udzielać. Uczy wyrozumiałości, uwrażliwia dzieci pełnosprawne na potrzeby i przeżycia związane z niesprawnością ich rówieśników.
Dzieci niesprawne powinny być traktowane na równi z pozostałymi dziećmi we wszystkich sytuacjach i czynnościach, które nie są dla nich zdrowotnie przeciwwskazane i, w których mogą samodzielnie sobie radzić.
Obniżona sprawność dziecka niepełnosprawnego nie powinna być nadmiernie eksponowana. Przedstawia się ją jako przyczynę pewnych jego trudności i swoistych potrzeb. Równocześnie eksponować te dyspozycje dziecka, które mogą zwiększać jego atrakcyjność w grupie.
Nauczyciel powinien zachęcać dzieci niepełnosprawne do aktywnego uczestniczenia w różnych czynnościach. Ważne jest by dać im możliwość "wykazania się" w wykonywaniu zadań, w pełnieniu znaczących ról. W chwilach zniechęcenia lub napotykanych trudności należy dyskretnie udzielić im wsparcia. Osiągnięcia i wytwory dzieci niepełnosprawnych należy eksponować przed grupą klasową nawet wtedy, gdy w porównaniu z osiągnięciami innych dzieci są mniejsze.
Dzieci niepełnosprawne powinny być w stałym kontakcie dziećmi pełnosprawnymi i mieć jak najwięcej okazji do wspólnego podejmowania z nimi różnych czynności. W czasie zajęć dzieci niepełnosprawne są obok dzieci pełnosprawnych, a nie w oddzielnych ławkach. Nauczyciel inicjuje takie sytuacje wychowawcze i dydaktyczne, w których dzieci pełnosprawne i niepełnosprawne współdziałają, są partnerami współprzeżywającymi pokonywanie trudności, wypełnianie zadań i osiąganie sukcesów. Należy unikać dzielenia grupy klasowej na dzieci pełnosprawne i niepełnosprawne i używania wymienionych terminów. Nauczyciel zwraca się do wszystkich dzieci po imieniu. Stara się, poprzez czynności organizacyjne i wychowawcze, kształtować przekonanie dzieci, że wszystkie one, niezależnie od stopnia sprawności, wyników w nauce i innych właściwości , mają jednakowe prawa w grupie klasowej i społeczności szkolnej.
Człowiek niepełnosprawny stanowi mniejszość w naszym społeczeństwie, ale nie oznacza to wcale, że ma być spychany na margines. Jesteśmy zobowiązani zapewnić mu wszechstronny rozwój osobowości. Wspomaganie dzieci niepełnosprawnych w szkole jest ich szansą do stania się w przyszłości obywatelami radzącymi sobie w tak zautomatyzowanym współcześnie życiu, bo "Każdy człowiek ma prawo do miejsca w społeczeństwie i do osobistego szczęścia", takim, jakim jest.
Literatura:
Czasopismo "Edukacja i dialog" -nr 6, czerwiec 1996r
Szczygieł Beata "Jak pracować z dzieckiem niepełnosprawnym", Oficyna Wydawnicza IMPULS 1998r
Praca zbiorowa pod redakcją Ewy Mazanek "Dziecko niesprawne ruchowo" WsiP S.A. Warszawa 1998r
Aneta Złotowska Szkoła Podstawowa w Makówcu |